Tag: rozwód

Zadośćuczynienie za złamane serce

Czy wina małżonka za rozpad małżeństwa daje podstawę do zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych?

Pytania o możliwość uzyskania zadośćuczynienia za  rozpad małżeństwa od byłego małżonka, który  dopuścił się zdrady lub niezbyt gorliwie podtrzymywał żar miłości, pojawiają się nader często.

Należy stwierdzić, że co do zasady domaganie się zadośćuczynienia za zdradę, rozpad małżeństwa w oparciu o przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych nie jest możliwe. Odwoływanie się w takich sprawach do ochrony dóbr osobistych wynika z założenia, że więź małżeńska, miłość małżeńska jest dobrem osobistym, ewentualnie, że działanie jednego z małżonków doprowadziło do naruszenia takich dóbr osobistych jak: cześć, dobre imię, prawo do życia rodzinnego.

Analizowane zagadnienie  stało się przedmiotem wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2018 r. IV CNP 31/17. Sąd Najwyższy wskazał jednoznacznie, że w  przypadku zdrady małżeńskiej, do ochrony więzi prawnorodzinnych między małżonkami nie mają zastosowania przepisy o ochronie dóbr osobistych. Ochrona więzi małżeńskich – więzi rodzinnych określona została stosownymi przepisami prawa rodzinnego.

Powyższe stanowisko Sąd Najwyższy zajął na kanwie sprawy w której zdradzony małżonek domagał się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę zarówno od żony, która zdrady się dopuściła, jak i od Jej kochanka. Sądy obydwu instancji uwzględniły powództwo uznając, że zdradzająca żona i jej kochanek doprowadzili do naruszenia dobra osobistego w postaci czci, dobrego imienia, więzi rodzinnych.

Należy się w pełni zgodzić ze stanowiskiem i argumentacją Sądu Najwyższego, który uznał, że zarówno Sąd I jak i II Instancji dopuściły się rażącego naruszenia art. 24 §1 w zw. z art. 448 k.c. ale także naruszyły prawa człowieka i obywatela zawarte w art. 31 ust 1 (wolność człowieka podlega ochronie prawnej) oraz 47 Konstytucji RP (ochrona życia prywatnego).

Sąd Najwyższy wskazał, że konsekwencje moralnie nagannego zachowania jednego z małżonków określone są wyłącznie w prawie rodzinnym: separacja, rozwód, orzeczenie winy za rozpad małżeństwa, w aspekcie finansowym zaś surowsze warunki wykonywania obowiązków alimentacyjnych pomiędzy małżonkami. W konsekwencji oczywiście niedopuszczalnym byłoby konstruowanie odpowiedzialności finansowej za zdradę czy ogólnie rozpad małżeństwa w oparciu o ochronę dóbr osobistych, chociaż nie może ulegać wątpliwości, że więź małżeńska stanowi dobro osobiste. Niemniej przyjęcie, że można domagać się zadośćuczynienia w oparciu o koncepcję dóbr osobistych, prowadziłoby do nieakceptowalnych wniosków, że małżonkowie mogą korzystać także z uprawnień o charakterze zakazowym (zaprzestanie naruszania dóbr osobistych), które  zapewne musiałoby zmierzać do wydawania orzeczeń zakazujących kontaktowania się przez jednego z małżonków z konkretnymi osobami, a to byłoby niedopuszczalną ingerencją w prawa i wolności konstytucyjne człowieka jak ochrona wolności człowieka, prawo do ochrony życia prywatnego (m.in. sferę uczuciową i seksualną człowieka).

Brak bezprawności

Zdrada małżeńska czy inny rodzaj zawinionego działania jednego z małżonków, choć stanowi naruszenie obowiązków małżeńskich (wierności) i może spotkać się z konsekwencjami wynikającymi z prawa rodzinnego (rygor alimentacyjny), nie może być uznane za działanie bezprawne, a tylko takie daje możliwość przyznania ochrony wynikającej z dóbr osobistych.

Co oczywiste, tym bardziej nie można uznać za działanie bezprawne zachowania kochanki lub kochanka małżonka (choć z cała pewnością jest moralnie i obyczajowo naganne)

Kiedy zadośćuczynienie jest możliwe?

Jak to z prawem bywa, nigdy nie mów nigdy. Konkretne stany faktyczne mogą uzasadniać żądania zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych związane z relacją małżeńską.

Należy jednak podkreślić, że zadośćuczynienia  za naruszenie dóbr osobistych nigdy nie można domagać się w postępowaniu rozwodowym, czy w sprawie separacji. Niezbędne jest wytoczenie innego powództwa.

Można domagać się zadośćuczynienia od byłego małżonka w sytuacjach, kiedy  dochodziło do przemocy fizycznej, psychicznej, skutkującej naruszeniem dobra osobistego w postaci zdrowia, nietykalności cielesnej. W takich przypadkach podstawą faktyczną odpowiedzialności nie jest jednak skutek w postaci naruszenia/ustania więzi małżeńskiej więzi rodzinnej, a faktyczne – bezprawne naruszenie danego dobra osobistego.

Oczywiście jeśli w postępowanie rozwodowe motywowane jest nagannym działaniem jednego z małżonków polegającym na przykład na udostępnianiu informacji, fotografii, filmów zawierających informację na temat  życia prywatnego, intymnego, również można domagać się zadośćuczynienia jeśli takie działanie ma charakter bezprawny.

Wskazać jednak należy, że przyznanie zadośćuczynienia nie ma charakteru obligatoryjnego, oznacza to, że nawet jeśli do naruszenia dobra osobistego doszło, sąd nie musi uwzględnić żądania zapłaty zadośćuczynienia (w tej kwestii istnieją znaczne rozbieżności orzecznicze).

Finalizując niepowodzenia w życiu małżeńskim, miłosnym, nawet wynikające ze zdrady, nie stanowią podstawy do przyznania ochrony w oparciu o przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych.

Autor: adw. dr Fabian Świder

Środki zgromadzone w ramach Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) jako składnik majątku wspólnego

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2215), środki zgromadzone na w ramach tego systemu stanowią  wyłączną własność uczestnika PPK.

Powyższa zasada została przez ustawodawcę wyłączona w przypadku podziału majątku małżeńskiego  oraz w sytuacji określonej w art. 105 w/w ustawy – dotyczy on złożenia wniosku uczestnika PPK o wcześniejszą wypłatę środków zgromadzonych na rachunku PPK.

W przypadku podziału majątku wspólnego małżonków, wszystkie środki zgromadzone w czasie trwania małżeństwa na rachunkach PPK będą podlegały podziałowi.

Jeśli oboje małżonkowie są uczestnikami PPK, środki przyznane na skutek podziału jednemu z małżonków, będę wypłacane w formie tzw. wypłaty transferowej z konta jednego  małżonka (uczestnika PPK) na konto drugiego małżonka (uczestnika PPK).

W sytuacji przyznania środków z PPK jednego z małżonków małżonkowi, który nie jest uczestnikiem PPK, środki podlegają zwrotowi w formie pieniężnej lub są wypłacane w formie wypłaty transferowej na wskazany rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej lub terminowej lokaty prowadzonej w SKOK, jednakże jedynie pod warunkiem wypłaty tych środków z lokat dopiero po osiągnięciu 60 roku życia.

Przetransferowanie środków na konto uczestnika PPK, zwrot w formie gotówkowej lub wyplata transferowa na lokaty następuje w terminie 3 miesięcy od przedstawienia wybranej instytucji finansowej, w której zostały zgromadzone środki PPK, dokumentu potwierdzającego przyznanie byłemu małżonkowi środków zgromadzonych na rachunku PPK drugiego małżonka. Jeśli były małżonek posiada kilka rachunków PPK, transfer zostaje dokonany na rachunek PPK wskazany przez niego we wniosku.

Należy zwrócić uwagę, że w przypadku gdy były małżonek decyduje się na zwrot w formie gotówkowej nie otrzyma całości środków należnych mu w ramach rozliczenia środków PPK dokonanego w toku podziału majątku.

Wypłacone środki zostaną pomniejszone o: 30% w zakresie wpłat dokonanych przez pracodawcę i zysku wypracowanego przez te wpłaty, a środki te zostaną przekazane na subkonto ZUS byłego małżonka lub jeśli takiego konta były małżonek nie posiada na rachunek bankowy właściwego ministra do spraw pracy; pozostałe 70 % wpłat pracodawcy przed wypłatą zostanie pomniejszone o 19 % podatku dochodowego; wypłacane środki zostaną także pomniejszone o wpłatę powitalną i dopłaty otrzymane od państwa; pozostałe środki którymi zasilał rachunek PPK były małżonek (uczestnik PPK) zostaną pomniejszone również o podatek dochodowy w wysokości 19 %.

Wobec powyższego na konto byłego małżonka, który po przyznaniu mu w postępowaniu o podział majątku środków z PPK zdecyduje się na ich wypłatę w formie gotówkowej, wypłacona kwota zostanie pomniejszona o odliczenia wskazane powyżej.

Autor: adw. dr Fabian Świder

Podział majątku wspólnego małżonków

Podział majątku wspólnego może zostać dokonany przez małżonków umownie lub w drodze postępowania przed Sądem.

pixabay.com

Co do zasady, wspólność majątkowa małżeńska ustaje z chwilą ustania małżeństwa w przypadku: rozwodu, unieważnienia małżeństwa, śmierci jednego z małżonków (w tym przypadku zazwyczaj podział majątku następuje wraz z działem spadku). Najczęstszym jednak przypadkiem jest dokonywanie podziału majątku przez byłych małżonków po rozwodzie.

Wspólność majątkowa małżeńska ustaje także na skutek: orzeczenia separacji małżonków; ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków; zawarcia przez małżonków umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej (tzw. intercyzy); z chwilą sądowego ustanowienia rozdzielności majątkowej w sytuacji, gdy w stosunku do jednego z małżonków zostanie ogłoszona upadłość.

Majątek wspólny stanowią  wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny), w szczególności do majątku wspólnego należą: pobrane wynagrodzenie za prace i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków; dochody z majątku wspólnego, jak również  z majątku osobistego każdego z małżonków; środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków; kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 300, z późn. zm).

Majątkiem wspólnym są i w konsekwencji podlegają ewentualnemu podziałowi np.: nieruchomości, spółdzielcze prawo do lokalu, majątek ruchomy (np.: samochód, wyposażenie domu), akcje i udziały w spółkach prawa handlowego (w aspekcie majątkowym a nie uprawnień korporacyjnych); nieruchomości i ruchomości nabyte przez zasiedzenie. Co ciekawe, podziałem majątku wspólnego mogą być w pewnych sytuacjach objęte także przedmioty pochodzące z przestępstwa – chociaż mowa tu raczej o składnikach majątku nabytych za środki pochodzące z przestępstwa lub np. środkach finansowych uzyskanych z działalności nielegalnej.

Oczywiście trzeba pamiętać, że  w konkretnych stanach faktycznych pewne składniki majątku, nawet wymienione powyżej,  mogą nie zostać objęte wspólnością majątkową małżeńską. Każda sprawa jest inna.

Co do zasady byli małżonkowie mogą dochodzić w postępowaniu o podział majątku ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, jest to jednak zagadnienie na oddzielny wpis na blogu.

W postępowaniu o podział majątku można dochodzić również rozliczenia nakładów i wydatków z majątku wspólnego na majątek osobisty, osobistego na majątek wspólny oraz z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego małżonka.

Dopuszczalne jest również rozliczenie w postępowaniu o podział majątku pożytków uzyskiwanych przedmiotu objętego podziałem przez byłego małżonka po ustaniu wspólności do czasu podziału majątku. Byli małżonkowie mogą również dochodzić rozliczenia z tytułu nieuzasadnionego zbycia i roztrwonienia przez drugiego małżonka składników majątku wspólnego.

W kolejnych wpisach będziemy się starali przybliżyć Państwu sposoby podziału konkretnych składników majątkowych, ustalania ich wartości oraz możliwość dochodzenia innych roszczeń związanych z danym składnikiem.

Autor: adw. dr Fabian Świder 

© 2024 adwoBlog

Theme by Anders NorenUp ↑